Page 31 - ซอสองสายไทย : ณณฐ วิโย มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี

บทที่ ๑ ภูมิหลังซอไทย ๑๓

คำแปล
๑๗. ไรญิกพู้น เมื่อจักเข้ามาเวียงเรียงกันแต่อไร-

ิ
๑๘. ญิกพู้นเท้าหัวลาน ดงบงคมกลอง ด้วยเสียงพาดเสียงพ-
๑๙. ณ เสียงเลื้อนเสียงขับ ใครจักมักเล่น เล่น ใครจั-

๒๐. กมักหัว หัว ใครจักมักเลื้อน เลื้อน เมืองสุ-

(กรมศิลปากร. ๒๕๔๗ : ๒๒)

จากข้อความดังกล่าวนี้ย่อมแสดงให้เห็นว่าในสมัยสุโขทัยนั้น ชาวบ้านมีความร่มเย็น
ั
ผาสุกสนุกสนาน เล่นดนตรีและขบร้องกันอย่างรื่นเริงบันเทิงใจทั่วไป ชาวเมืองสุโขทัยกบดนตรีมีความ
ั
ใกล้ชิดกันมาก โดยเป็นผู้เล่นดนตรีเอง ไม่ใช่เป็นแต่เพียงผู้ฟังอย่างในสมัยหลัง ๆ มา

ทั้งนี้ จากข้อความในศิลาจารึกที่ว่า “ดํบงคํกลอง ด้วยเสียงพาดเสียงพณ” มนตรี
ิ
ตราโมท (๒๕๐๗ข : ๓๘) ได้อธิบายความหมายว่า ระดมประโคมด้วยเสียงพาทย์เสียงพณ โดยเสียง
ิ
ั
พาทย์ได้แก่เสียงเครื่องบรรเลงจำพวกตีเป่า แม้อนเดียอนเป็นต้นกำเนิดคำว่า “พาทย์” ก็ใช้คำว่า
ิ
“ปัญจวาทย” และ “ปัญจดุริยางค์” แก่วงบรรเลงที่มีแต่เครื่องตีกับเครื่องเป่าเท่านั้น ส่วนคำว่า
ี
ิ
“พณ” ก็เป็นคำที่ใช้เรียกเครื่องดีด โดยเครื่องดีดที่เรียกว่าพณในสมัยสุโขทัยนั้น ก็น่าจะเป็นพณเพยะ
ิ
ิ
ิ
ิ
พณน้ำเต้า กระจับปี่ และได้อธิบายเพมเติมเกี่ยวกับเสียงพณที่ปรากฏนี้ว่า เสียงพณในศิลาจารึกนั้น
ิ
ิ่
คงจะไม่ได้หมายเฉพาะเครื่องดีดอย่างเดียว หากแต่หมายถึงเครื่องบรรเลงจำพวกมีสายทุกชนิด
ทั้งที่ดีดและสีเป็นเสียง อย่าว่าแต่ในสมัยสุโขทัยเลย แม้ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์นี้เอง ก็ยังมีคำว่า
“พิณสี” ดังในบทร้องเพลงเทพนิมิตว่า
พระทรงฟังวังเวงด้วยเพลงขับ ทั้งร้องรับดีดดิ้นด้วยพิณสี

เสนาะคำล้ำทิพวารี หวนประหวัดกษัตรีตรอมฤทัย

ิ
สอดคล้องกับที่ เฉลิมศักดิ์ พกุลศรี (๒๕๔๘ : ๔๔-๔๕) ได้อธิบายความหมายของ
“พิณ” ซึ่งมีรากศัพท์มาจากภาษาบาลี-สันสกฤต คำว่า “วีณา” ไว้ว่า

วีณา เป็นคำในภาษาสันสกฤต แต่เดิมนั้นมีความหมายรวมถึงเครื่องดนตรีเกือบทุก

ตระกูล ไม่ว่าจะเป็นเครื่องสายประเภทดีดและสี หรือเครื่องเป่า ล้วนแล้วแต่เข้าข่ายของคำว่าวีณา
ทั้งสิ้น จะยกเว้นก็แต่เพยงเครื่องดนตรีประเภทเครื่องหนังเท่านั้น ทั้งนี้ วีณา เป็นเครื่องดนตรีที่เก่าแก่
ี
ที่สุดเครื่องหนึ่งของอินเดีย ซึ่งปรากฏพบตั้งแต่สมัยพระเวท (๕๐๐ ปีก่อนคริสต์ศักราช-คริสต์ศตวรรษ

ที่ ๒) เครื่องดนตรีชนิดนี้ปรากฏพบในคัมภีร์ทั้งในส่วนที่เกี่ยวข้องกับดนตรีโดยตรง และคัมภีร์ในแขนง
อน ๆ เช่น นาฏยศาสตร์ พระเวท มหาภารตะ รามเกียรติ์ วรรณกรรมสังคัมของชาวทมิฬ หรือ
ื่
แม้กระทงพระไตรปิฎกของชาวพุทธ ในอดีตนั้นถึงแม้คำว่า วีณา จะครอบคลุมความหมายที่กว้างก็จริง
ั่

มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี