Page 46 - ซอสองสายไทย : ณณฐ วิโย มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี
P. 46
๒๘ ซอสองสายไทย
สมัยธนบุรี (พ.ศ. ๒๓๑๐-๒๓๒๕)
ภายหลังจากกรุงศรีอยุธยาต้องเสียแก่พม่าเมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๐ พระเจ้าตากได้กอบกู้
เอกราชและรวบรวมชนชาวไทยให้เป็นปึกแผ่นได้ดังเดิม ทรงสถาปนาราชธานีแห่งใหม่ขึ้นนามว่า
ิ
“กรุงธนบุรีศรีมหาสมุทร” และทรงทำพธีปราบดาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์ในเดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๓๑๑
ทรงเฉลิมพระนามว่า “สมเด็จพระศรีสรรเพชญ์” หรือ “สมเด็จพระบรมราชาที่ ๔” แต่จะรู้จักกันใน
พระนามว่า “สมเด็จพระเจ้าตากสิน” หรือ “สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี” โดยตลอดระยะเวลาที่ทรง
ครองราชย์ ๑๕ ปี (พ.ศ. ๒๓๑๐-๒๓๒๕) ถึงแม้จะมีการทำศึกสงครามแทบจะมิได้ว่างเว้น แต่ก็ได้ทรง
ื้
ฟนฟและบำรุงศิลปกรรมไทยไว้ครบทุกแขนง ทั้งนี้ โปรดให้รวบรวมช่างฝีมือและฝึกช่างสิบหมู่
ู
รวมถึงทรงโปรดให้รวบรวมและจัดทำตำราต่าง ๆ ไว้ เช่น ทำเนียมราชการด้วยกระบวนเสด็จ
ตำราการทำธงกระบี่ยุทธ ตำราหญ้าให้ช้างรับพระราชทาน ตำราว่าด้วยลักษณะที่เป็นบุญ และ
ทรงโปรดให้มีหอหลวงในพระบรมหาราชวังไว้รวบรวมหนังสือ เป็นต้น ในด้านการดนตรีสันนิษฐานว่า
คงมีรูปแบบเฉกเช่นเดียวกันกับสมัยกรุงศรีอยุธยา คือไม่ได้มีการสร้างสรรค์ขึ้นใหม่แต่ประการใด
นอกเสียจากการอนุรักษ์และสืบทอดศิลปะการดนตรีของเดิมเท่าที่มีอยู่ ปรากฏข้อความดังที่
มนตรี ตราโมท (๒๕๓๓ : ๗-๘) ได้อธิบายถึงวิวัฒนาการของดนตรีในสมัยกรุงธนบุรีไว้ว่า
“...ในสมัยธนบุรีนั้นเครื่องดนตรีต่าง ๆ คงจะเหมือนปลายสมัย
อยุธยา เพราะสมัยกรุงธนบุรีก็ยังมีศึกสงครามอยู่มาก แต่อย่างไรก็ตาม
นับได้ว่าสมัยกรุงธนบุรีนั้นยังมีเครื่องดนตรีอยู่มาก และมีเครื่องดนตรีของ
ต่างชาติเข้ามาบรรเลงอยู่บ้างด้วย ดังปรากฏตามหมายกำหนดการเรื่องการ
ฉลองพระแก้วมรกตเป็นต้น ในการฉลองพระแก้วมรกตครั้งนั้นได้มี
ิ
หมายกำหนดการสั้น ๆ ว่า “ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พณพาทย์ไทย
ิ
พณพาทย์รามัญ และมโหรีไทย มโหรีแขก ฝรั่ง ญวน เขมร ผลัดเปลี่ยนกัน
ี
สมโภชเป็นเวลา ๒ เดือน กับอก ๑๒ วัน” แสดงให้เห็นว่ามีเครื่องดนตรี
ี
จากต่างชาติเข้ามาเป็นอนมาก แต่แปลกอกอย่างหนึ่งที่เรียกว่า มโหรี และ
ั
พิณพาทย์ สมัยนั้นมีการแบ่งแล้วว่า พิณพาทย์คือเครื่องตีเป่า และมโหรีคงม ี
เครื่องหนักไปในทางดีดสี แต่ก็ไม่แปลกอะไรในการที่เรียกว่ามโหรี ซึ่งเคย
ปรากฏมาแล้วในเรื่องเก่า ๆ เช่น นิราศลอดดอน ของหม่อมราโชทัยก็เคย
เรียก ออเคสตร้า ว่ามโหรีวงใหญ่ ท่านเรียกอย่างนั้นในนิราศลอนดอน
ู
จะเห็นได้ว่าในสมัยธนบุรีมีมโหรี ส่วนเครื่องสายไม่ได้พดถึง เข้าใจว่าคงจะมี
ส่วนวงพณพาทย์สมัยธนบุรีนั้นมีเครื่องบรรเลงเพียงวงที่เรียกว่าเครื่องห้าเท่า
ิ
นั้นเอง ซึ่งเหมือนกับปลายสมัยอยุธยา เครื่องห้ามีปี่ใน ระนาด ฆ้องวง
ณณฐ วิโย
